Van harmonie naar chaos: Le Corbusier, Varèse, Xenakis en Le poème électronique
Jan de Heer & Kees Tazelaar
Le poème électronique staat bekend als de multimediavoorstelling die op de Wereldtentoonstelling van 1958 te Brussel in het Philipspaviljoen vertoond werd. Het visuele deel was bedacht door de architect en schilder Le Corbusier. Samen met Iannis Xenakis was hij ook de ontwerper van het Philipspaviljoen. Het muzikale deel van dit Poème bestond uit twee gedeelten: een elektronisch stuk gecomponeerd door Xenakis dat bij het binnengaan van de voorstelling werd afgespeeld en een acht minuten durend elektronisch werk van Edgard Varèse. De gehele voorstelling werd volledig automatisch afgedraaid.
Over deze voorstelling gaat dit boek niet. Philips had voor haar presentatie op de Wereldtentoonstelling van meet af aan een eigen idee over een spel van kleur–licht–geluid, dat botste met de plannen van het "stel artiesten" waarmee het in zee was gegaan. Het bedrijf liet de ontwerpers echter tot in een zeer laat stadium van de realisatie in de waan dat hun plannen uitgevoerd konden worden. Uiteindelijk gingen Le Corbusiers visuele show en Xenakis' muzikale bijdrage daardoor te gronde: op de Wereldtentoonstelling 1958 werd een Philips-versie van Le poème électronique vertoond.
Op basis van een nauwkeurige analyse van het oorspronkelijke scenario van Le Corbusier wordt in Van harmonie naar chaos een volledig nieuwe reconstructie voorgesteld van Le poème électronique. De structuur en ontstaansgeschiedenis van het Poème worden besproken tegen de achtergrond van de conceptuele uitgangspunten van de drie betrokken ontwerpers. Centraal daarin staat Le Corbusiers idee over een synthèse des arts, in dit geval de synthese van architectuur, beeldende kunst, film, gesproken woord en muziek. Le poème électronique markeerde voor Varèse het moment waarop hij aan het einde van zijn carrière nog net een aantal van zijn utopieën over ruimtelijke muziek werkelijkheid zag worden. Tegelijkertijd legde het experiment met ruimtelijke weergave voor Xenakis de basis voor aspecten van de muziek die hij in de decennia daarna zou componeren.
Jan de Heer, architect, schreef eerder De architectonische kleur: De polychromie in de puristische architectuur van Le Corbusier. Kees Tazelaar, componist, is auteur van On the Threshold of Beauty: Philips and the Origins of Electronic Music in the Netherlands 1925–1965.
Uitgeverij Duizend & Eén | 1001 Publishers, Amsterdam 2017
Van Harmonie naar Chaos | ISBN 978 90 71346 48 4
Engelse editie: From Harmony to Chaos | ISBN 978 90 71346 49 1
Geïllustreerd | Hardcover | 210 x 260 mm | 266 pagina's | prijs € 47,00
Verkrijgbaar in de (internet) boekhandels in Nederland en België.
Bestellen via Bol.com:
of Athenaeum Boekhandel. Zie preview >
Lees de recensie in GONZO MAGAZINE >
Lees de recensie in ArchiNed >
"It is an amazing piece of work, a combination of rare technical documents and extremely beautiful and hitherto practically unknown sketches, and it frames its subject in terms of a wide array of subjects and queries… The whole book beautifully produced in terms of cover, layout, quality of illustrations, everything! - I am jealous…”
Stanislaus von Moos
"De reconstructie doet je duizelen van het pionierswerk van de drie ontwerpers. Een 'experience' van uit het idee van een synthèse des arts ontworpen, in dit geval van architectuur, beeldende kunst, film, gesproken woord en muziek. Een boek inspirerend voor ontwerpers van multimediavoorstellingen, voor architecten, vj's en dj's, componisten, en geïnteresseerden in multimedia art.” (1001)
Presentatie van het boek (mei 2017) in EYE m.m.v. Mark-Paul Meyer (EYE), Blondine Joret (UvA), Jan de Heer & Kees Tazelaar en Slagwerk Den Haag voert twee delen uit van Pléïades van Iannis Xenakis! Zie Facebook website